دانستنی های دستگاه گوارش

دانستنی های دستگاه گوارش

در مورد دستگاه گوارش چه می دانید ؟یکی از راه‌های ارتباطی بدن ما با دنیای بیرون که معمولاً در کودکی جزو اولین حس های ما نسبت به دنیای اطرافمان است خوردن و بلعیدن است که ما از این راه انرژی که صرف می‌کنیم و گویی با دنیای اطراف خود و طعم ها و حالات مواد خوراکی مختلف  ارتباط برقرار می‌کنیم همانطور که قطعاً دیده اید کودکان خردسال از فک و دهان خود برای لمس کردن و شناسایی خصوصیات اجسام و مواد مختلف استفاده می کنند.

این سیستم پیچیده و مهم نقش زیادی در زندگی افراد دارد مخصوصاً افرادی که شغلشان با خصوصیات سلامتین سیستم ارتباط مستقیم دارد مانند اشخاصی که در شاخه‌های مختلفی از آشپزی فعالیت می‌کنند و باید سیستم گوارش سالمی داشته باشند تا بتوانند محصولات در حال تولید را به درستی ارزیابی کنند و این ارزیابی برای خودشان مشکل ایجاد نکند.

ما در این مقاله اشاره‌ای کلی داریم به بیماری هایی که شاید شما هم تجربه کرده باشید و یا در آینده آنها را تجربه کنید و به نظر می رسد باید اطلاعات کافی راجع به آنها داشته باشیم تا بهتر بتوانیم با این بیماری ها رو به رو شویم.

دستگاه گوارش انسان همانطور که میدانید یکی از پرکارترین اعضای بدن ما و سیستم های درونی ما می باشد که به طور مستقیم تقریباً با همه اعضای بدن مادر در ارتباط است و از دهان فرو شده و با میری معده و روده کوچک ادامه می‌یابد و به روده بزرگ ختم می شود.

به طور کلی دستگاه گوارشی در مهره داران جزوه جانوران پیشرفته هستند به صورت لوله گوارشی است و در جانداران ساده تر مانند اسفنج ها به صورت کیسه گوارشی وجود دارد.

عاملی که بسیار در شکل سیستم گوارشی جاندار موثر است نوع تغذیه و رژیم غذایی است که جاندار از آن تغذیه می کند و بر اساس آن سیستم گوارشی وی شکل می گیرد و بهینه می شود.

ولی به صورت کلی این گونه می توان گفت که تمام این سیستم های گوارشی که شاید از لحاظ شکل تفاوت‌های بسیاری داشته باشند در اصل دارای ۴ قابلیت و عملکرد مشترک هستند که این ۴ عملکرد عبارتند از :

• عملیات بلع
• عملیات گوارش
• عملیات جذب
• عملیات دفع

که این چهار بخش مشترک در تمامی سیستم های گوارشی انجام می‌گیرد و بسته به نوع غذایی که جاندار از آن تغذیه می کند می تواند جزئیات متفاوتی در نوع و چگونگی انجام عملیات گوارش و یا جذب و همچنین چگونگی انجام عملیات دفاع و نوع ماده دفعی در جانوران مختلف متفاوت باشد.

برخی از جانوران ساده تر مانند کرم کدو سیستم گوارشی خاصی ندارند و مواد غذایی تجزیه شده را از راه پوست خود و به وسیله عمل انتشار جذب می کنند و مورد استفاده قرار می‌دهند.

دهان

این عضو اولین مرحله دستگاه گوارش است که در در ابتدای این سیستم قرار دارد و وظیفه آن دریافت مواد غذایی و درک سر موجودات انجام اعمال تجزیه فیزیکی به صورت خرد کردن و ساییدن است و اکثر موجودات با استفاده از دهان مواد غذایی را در ابتدا خرد کرده و له می کنند و در همین حین آن را با بزاق به دهان ترکیب می کنند تا عمل بلعیدن آن آسان تر اتفاق بیفتد.

پس از اینکه ما غذا را می جویم مکانیزمی در دهان انجام می شود که موجب بلعیدن غذا می گردد به این صورت که زبان ما به سمت بالا حرکت میکند و گیرنده های  گلو را تحریک میکند و پس از آن زبان کوچک نیز به سمت بالا حرکت می کند و مسیر بینی را می بندد و پس از آن اپی گلوت راه نای را می بندد تا غذا به راحتی و مستقیماً وارد مری شود.

پس از قسمت دهم بخش حلق قرار دارد که این بخش وظیفه هدایت مواد غذایی به سمت مری را دارد که در اصل در این قسمت چهارراه وجود دارد که در هنگام بلع غذا سه راه آن به صورت بسته باقی می ماند تا غذا مستقیماً وارد مری شود.

حلق

حلق در واقع یک چهار راه است که از جلو به دهان از بالا به حفره بینی ما و از پایین به دو ورودی نای و مری راه دارد که در هنگام بلع توده غذا می تواند وارد هر یک از این سه راه پیش رو شود که در اصل وظیفه حلق این است که تنها یک راه را در هنگام بلع باز بگذارد و بقیه راه ها را ببندد تا غذا فقط وارد می شود.

حلق با استفاده از ابزارهای خود راه های دیگر را می بندد که این کار تحت کنترل بخش عصبی در بصل النخاع به صورت خودکار انجام می گیرد به این شکل که زبان کوچک راه بینی را می بندد اپی گلوت راه را مسدود می کند و زبان با بالا آمدن راه دهان را بسته نگه می دارد تا غذا راهی جز ورود به مری نداشته باشد و عمل بلع به خوبی به راحتی انجام شود.

مری

مری یک لوله حدود ۲۵ سانتی متری است که پس از حلق قرار دارد و وظیفه انتقال مواد غذایی را از دهان به معده برعهده دارد و بافت سطحی آن پوشیده از سلول‌های سنگفرشی هستند.

آستر مخاط شامل بافت پیوندی غربالی ، لنفوسیت و تعداد کمی فولیکول لنفاوی است و نوع ماهیچه های موجود در آن به سه بخش تقسیم می‌شود که از دو نوع ماهیچه مخطط و صاف تشکیل شده‌اند به این شکل که در بخش ابتدایی ماهیچه ها به صورت مخطط و در یک سوم میانی ترکیبی از ماهیچه‌های خط و صاف مشاهده می‌شوند و در نهایت در یک سوم پایانی و نزدیک به معده شاهد ماهیچه های صاف هستیم.

معده

معده ما یک عضو شبیه به کیسه است که دیواره های آن از بافت قدرتمند عضلانی تشکیل شده است که در بخش های داخلی آن نوعی بافت مخاطی وجود دارد و وظیفه این بافت مخاطی ترشح اسید معده و آنزیم های گوارشی است.

آنزیم های گوارشی موادی هستند که در واقع مولکول های درست را به مولکول های ریز تر و قابل جذب تقسیم می کنند و مواد غذایی ورودی را به اندازه های  کوچکتر و ریز تر و تجزیه شده تبدیل می‌کنند.

ماهیچه های معده غذای ورودی را به مدت نیم ساعت تا دو ساعت با حرکات موجی خود فشار داده و با اسید معده و آنزیم های گوارشی ترکیب می کنند و ترکیبات غذایی را تا حد زیادی از کرده و آماده جذب می نمایند که این یک بخش مهم در پروسه دستگاه گوارش انسان می باشد.

روده کوچک یا روده باریک

این رود در قسمت بعد از معده قرار دارد و طول آن در انسان به چیزی وجود ۷ متر می رسد و لایه داخلی آن با لایه از مخاط پوشیده شده است و در اطراف آن ماهیچه هایی به صورت حلقه حلقه وجود دارد.

این ماهیچه ها به روده کمک می کند تا غذا را به صورت طولی به سمت جلو حرکت دهند و در همین وقت با فشارهایی که به غذا می آورند آنرا با بافت مخاطی خود مورد تماس قرار می دهند و به این شکل با استفاده از برآمدگی های ریزی که روی بافت مخاطی درون روده کوچک وجود دارد مواد تجزیه شده آن را جذب می‌نماید و وارد سیستم گردش خون می کند تا مواد غذایی وارد جریان خون می‌شوند و انرژی لازم برای سلول ها را تامین کنند.

روده بزرگ یا کولون

غذا پس از عبور از روده کوچک وارد روده بزرگ یا کلا نمی‌شود که طول آن چیزی حدود یک و نیم متر می باشد و دور تا دور شکم را در بر گرفته است و روده کوچک در درون روده بزرگ جای می گیرد.

کولون دارای سه بخش اصلی است که عبارتند از:

• کولون صعودی
• کولون عرضی
• کولون نزولی

جنس برق در دوره روده کوچک پیچیده شده است کولون صعودی در سمت راست شکم قرار دارد و قسمتی است که از پایین به سمت بالا حرکت میکند و کولون نزولی در سمت چپ قرار دارد و قسمتی است که به سمت پایین حرکت می کند و در این میان یک بخش کلن عرضی هم وجود دارد که دوره ی کوچک قرار دارد.

این بخش از سیستم گوارش در واقع عضوی است که وظیفه جذب آب را بر عهده دارد و وظیفه دیگر آن این است که مواد باقیمانده غیرقابل جذب را برای دفاع آماده کند و آن ها را به سمت  بیرون هدایت کند.

کبد، کیسه صفرا و لوزالمعده

کبد لوزالمعده و کیسه صفرا  عضو هستند که به تجزیه شیمیایی مواد جذب شده از روده می پردازند به این شکل که کبد از مواد حاصل از جذب برای ساخت پروتئین هایی مانند پادتن ها که وظیفه محافظت از بدن و مقابله با عفونت ها را دارند استفاده می کنند و یا از آن برای ساخت عوامل لخته کننده خون استفاده می کنند.

همچنین کبد سلول های خونی فرسوده را مورد تجزیه قرار می دهد و مواد حاصل از تجزیه آنها را به کیسه صفرا می فرستد که این مواد در تجزیه چربی ها مورد استفاده قرار می گیرند.

ورود غذا به بخش اولیه معده یا  همان  دوازدهه  کیسه صفرا را تحریک می کند تا مواد صفرا را درون روده کوچک بریزد و این کار را با استفاده از مجرای صفراوی انجام می‌دهد.

همچنین لوزالمعده نیز مایعات گوارشی قدرتمندی را ترشح می کند که با ورود غذا به قسمت  اولیه روده کوچک آنها را وارد روده کوچک می کند.

این مایعات ترشح شده در روده کوچک به همراه آنزیم های گوارشی شده توسط خود روده کوچک کمک می کند که مواد هرچه بیشتر تجزیه شوند و راحت تر جذب شده و به سمت کبد هدایت شود.

جذب مواد غذایی

تمامی مواد غذایی که در روده مورد تهاجم شیمیایی قرار گرفته اند و به ذرات کوچکتر و قابل هضم تر تبدیل شده اند و همچنین موادی مانند ویتامین ها آب و نمک که برای جذب نیاز به تجزیه ندارند پس از تاثیر گذاری این آنزیم ها از دیواره روده جذب شده و وارد جریان خون می شود.

پرزهای روده دارای یک لایه پوششی خاص هستند که درون آنها شبکه های جذب کننده مواد وجود دارد و در زیر این لایه شبکه وسیعی از مویرگ ها آماده جذب مواد غذایی هستند که معمولا از این طریق اسیدهای آمینه آب نمک ویتامین ها و دیگر مواد وارد جریان خون می شود.

پس از آن که مویرگ ها مواد غذایی را جذب کردند وارد یک سیاهرگ کوچک پرزی می‌شود که این سیاهرگ وارد سیاهرگ بزرگ تر می شود و در نهایت به سیاهرگ باب متصل می شود.

این سیارک در نهایت به سمت کبد می رود و مواد غذایی جذب شده را در کبد ذخیره می‌کند و کبد در صورت نیاز به هر یک از این مواد غذایی آنها را تخلیه و وارد خون می کند و در واقع کبدمان نقش یک انبار مواد غذایی را دارد که تمام مواد غذایی ورودی وارد آن می شود و ذخیره می شود و در صورت نیاز بدن از آنها استفاده می کنند.

علت و علائم بیماری های عملکردی دستگاه گوارش

قطعاً مهمترین عاملی که می تواند در بیماریهای دستگاه گوارش سهیم باشد نوع سبک زندگی و سیستم تغذیه فرد خواهد بود و اینکه در طول هفته از چه موادی و به چه مقداری استفاده می کند می تواند تعیین کننده سلامت سیستم گوارش و فرد باشد.

معمولاً تمامی مشکلات سیستم گوارشی با مصرف مواد چرب و ادویه جات تشدید می شوند و این مشکلات ممکن است تا حدی پیش برود که بیمار به یک ماده غذایی خاص واکنش شدید نشان می دهد که در این صورت می گوییم بیمار دارای تیپ به حساسیت غذایی شده است.

تند و کند شدن حرکات دستگاه گوارش اختلال در معده ،مری و اثنی عشر  و اختلال در تطابق اعضای گوارش با موادی که وارد آنها می شود از علائم بیماری های عملکردی گوارشی است که به صورت درد سر دل یا کل شکم و دل پیچه اسهال یا سر و صدای شکم در افراد بروز می کند.

علائم این نوع بیماری های آزار دهنده است و این در حالی است که بیماریهای عملکردی دستگاه گوارش هیچگاه به سرطان و بیماریهای بدخیم تبدیل نمی شود.

با این حال در صورت مشاهده علائم عمومی که در بالا ذکر شد باید در اولین فرصت به پزشک برای معالجه مراجعه فرمایید زیرا بیماری های دستگاه گوارش می توانند مزمن شوند و این قطعاً تواند کیفیت زندگی شما را تا حد قابل توجهی کاهش دهد پس کافی است چند لحظه خود را با یک بیماری مزمن گوارشی تصور کنید تا به اهمیت پیگیری این  اختلالات پی ببرید.

برای رزرو آنلاین جراحان سلامتی بدون مرز لطفا کلیک کنید.

منبع : سلامتی بدون مرز | جراحی عمومی

نویسنده : امیر رستمی